In lụa là tên thông dụng do giới thợ đặt ra xuất phát từ lúc bản lưới của khuôn in làm bằng tơ lụa. Sau đó, khi mà bản lưới lụa có thể thay thế bởi các vật liệu khác như vải bông, vải sợi hóa học, lưới kim loại để làm thì tên gọi được mở rộng như là in lưới.

In lụa thực hiện theo nguyên lý giống như in mực dầu trên giấy nến theo nguyên lý chỉ một phần mực in được thấm qua lưới in, in lên vật liệu in bởi trước đó, một số mắt lưới khác đã được bịt kín bởi hóa chất chuyên dùng.

Kỹ thuật này có thể áp dụng cho nhiều vật liệu cần in như nilông, vải, thủy tinh, mặt đồng hồ, mạch điện tử, một số sản phẩm kim loại, gỗ, giấy…hoặc sử dụng thay cho phương pháp vẽ dưới men trong sản xuất gạch men.

Lịch sử in lụa, in lưới

Đôi nét về quá trình phát triển in lụa (in lưới) trên thế giới

Có lẽ lịch sử của ngành in lụa (in lưới) bắt nguồn từ hàng 1000 năm trước khi con người phát hiện ra là nếu dùng những sợi tơ kéo căng cố định lên một khung gỗ, sau đó dùng keo hồ chát lên, phơi khô, để hở một số khoảng trống, rồi phết mực xuyên qua các khoảng trống đó thì có thể sao chép chữ hoặc hình ảnh đơn giản nhiều lần.

Phương pháp này đã được người Trung Quốc sử dụng để chép chữ lên giấy, vải làm các tờ lệnh, truyền, tấu, thơ, văn…

Kỹ thuật này được người Châu Âu biết tới, kết hợp với nhiều tri thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ trong giai đoạn phát triển công nghiệp đã có rất nhiều tiến bộ, thành tựu lớn trong ngành in lụa (in lưới).

Năm 1870 những công trình nghiên cứu sử dụng vải tơ làm lưới in đã được tiến hành tại Pháp và đức.

Năm 1907 tại Anh Quốc, Samuel Simo đã sáng chế ra quá trình làm lưới bằng các sợi tơ.

Năm 1914 tại San Francisco, California, Mỹ, John Pilsworth phát triển được phương pháp in lưới nhiều mầu.

Năm 1925 kỹ thuật này đã được thế giới sử dụng để in hầu hết các loại sản phẩm như: in trên giấy, in trên bìa, in trên vải, in trên thủy tinh, in trên kim loại, in trên da…

Ngày nay bước vào thể kỷ 21, thời đại của Công nghệ thông tin, thời đại của internet, thời đại của Toàn cầu hóa nhưng ngành in lụa (in lưới) vẫn không ngừng được tất cả các nước tiên tiến trên thế giới nghiên cứu, phát triển để phù hợp hơn với những nhu cầu thị trường mới.

Đôi nét về quá trình phát triển in lụa (in lưới) tại Việt Nam

Thời kỳ phong kiến
Nghề in ở Việt Nam ta đã có từ lâu đời, ít nhất xuất hiện đời Nhà Lý, tuy nhiên nó chỉ được lưu hành trong phạm vi Phật giáo và quản lý nhà nước.

Người có công truyền bá nghề này sớm nhất là Lương Như Hộc (Theo Bách khoa toàn thư Việt Nam – Lương Như Hộc, tự Tường Phủ, hiệu Hồng Châu, là danh sĩ, quan nhà Lê Sơ). Ông là người hai lần đi sứ giả sang Trung Quốc, học được kỹ thuật in khắc bản gỗ và truyền lại cho dân làng Liễu Tràng – Hồng Lục. Làng Liễu Tràng – Hồng Lục đã trở thành trung tâm khắc ván in chữa và sau là tranh khắc của cả nước. Nhiều bộ sách được in khắc ở đây như Đại Việt sử ký toàn thư… Để ghi nhận công lao, dân làng Liễu Tràng đã lập đền thờ, tôn ông làm Thành Hoàng và coi là tổ nghề của họ.

 Thế kỷ 20
Đầu thế kỷ 20, nghệ nhân làng Liễu Tràng đã tham gia khắc in bộ tranh dân gian gồm 4.577 bức, nhan đề Kỹ thuật của người An Nam do Henri Oger, một người Pháp tổ chức.

Những kỹ thuật in lụa (in lưới) mới hơn được du nhập vào Việt Nam từ Pháp khoảng những năm 1950. Ông Phạm Đạt Tiến (1913 – 1962), tốt nghiệp Kỹ sư bên Pháp chính là người khai sáng. Ông mở xưởng in bông ở Sài Gòn, in nhiều loại sản phẩm khác nhau, in vải, in trên giấy, in trên chai lọ… sau này truyền nghề cho nhiều học trò thành danh trong nghề in lụa ở đất Sài Gòn.

Bên cạnh đó phải kể đến những người khác như thầy Tam Linh (người viết cuốn sách Tự học in lụa – Một cuốn sách kinh điển, công phu về in lụa mà những người làm nghề, những người yêu thích in lụa lên đọc)… cùng tất cả các anh chị em trong nghề đang ngày đêm miệt mài làm việc, trau dồi, nghiên cứu tổng kế, chỉ dạy cho người xung quanh những tri thức, kỹ thuật, để ngày một lâng cao kỹ thuật in lụa (in lưới) của người Việt Nam mình.

Thế kỷ 21
Đối với ngành in lụa (in lưới) Việt Nam ta thì thế kỷ 21 là một thế kỷ sẽ tăng trưởng với rất nhiều triển vọng. Đầu tiên là chính sách vĩ mô của Đảng và Chính phủ cở mở, khuyến khích, tạo điều kiện cho các ngành thủ công mỹ nghệ nói chung và ngành in nói riêng phát triển. Thứ nữa là cơ hội về một thị trường toàn cầu. Tiếp đến là sự phát triển của internet cùng những kỹ thuật mới khác, sẽ giúp chúng ta ngày càng thu hẹp dần khoảng cách với các nước phát triển, mở ra rất nhiều cơ hội đang chờ đón.

Phân loại kỹ thuật in lụa

Theo cách thức sử dụng khuôn in, có thể gọi tên in lụa theo các kiểu sau:
– In lụa trên bàn in thủ công
– In lụa trên bàn in có cơ khí hóa một số thao tác
– In lụa trên máy in tự động.

Theo hình dạng khuôn in, có thể phân làm 2 loại:
– In dùng khuôn lưới phẳng
– In dùng khuôn lưới tròn kiểu thùng quay

Theo phương pháp in, có tên gọi:
– In trực tiếp: là kiểu in trên sản phẩm có màu nền trắng hoặc màu nhạt, màu nền không ảnh hưởng đến màu in.
– In phá gắn: là kiểu in trên sản phẩm có nền màu, mực in phải phá được màu của nền và gắn được màu cần in lên sản phẩm, và
– In dự phòng: là in trên sản phẩm có màu nhưng nhưng không thể dùng kiểu in phá gắn được.

Tìm hiểu thêm về cách pha mực in lụa trên vải